195. Laurens Koster, uitvinder der Boekdrukkunst in den jare 1421, te Haarlem - Laurent Koster, inventeur de l'imprimerie l'an 1421, a Haarlem

Brepols, P.J.
Brepols & Dierckx Zoon

Prent 1: zonder adres, gemerkt 'B'
Sjabloonkleuring geel, roodbruin en blauw
Periode 1840 - 1860

195. Laurens Koster, uitvinder der Boekdrukkunst in den jare 1421, te Haarlem - Laurent Koster, inventeur de l'imprimerie l'an 1421, a Haarlem

Een houtblok met dubbel lijnskader, gesigneerd A. C. (Alexander Cranendoncq), 320 x 260 mm. Tweetalige onderschriften.

Coster wordt staand afgebeeld met een opengeslagen boek in zijn rechterhand en een drukletter, de letter A, in zijn andere hand. Boven de houtsnede staat de titel: “Laurens Koster, uitvinder van de boekdrukkunst in het jaar 1421, te Haarlem” en in het Frans: “Laurent Koster, inventeur de l’imprimerie l’an 1421, à Haarlem.” Onder de afbeelding bevindt zich een achtregelig gedicht ter ere van Coster, die wordt beschouwd als een van de mogelijke uitvinders van de typografie.

De prent toont een weergave van het stenen beeld van Coster, dat later werd vervangen door een ander beeld. Dit originele standbeeld werd in 1723 opgericht door het Collegium Medicum (Genootschap van Geneeskunde) en stond in de Drogisterij van het Prinsenhof in Haarlem. In 1801 werd het verplaatst naar de Grote Markt, tegenover het huis van Coster. Sinds de 16e eeuw beschouwen Nederlandse geleerden Laurens Janszoon Coster als de ware uitvinder van de typografie. Volgens de overlevering kwam hij op het idee om met losse letters te drukken nadat hij houten letters had gesneden om zijn kleinzonen te vermaken. Vervolgens begon hij met het maken van stempels, het slaan van matrijzen en het gieten van metalen letters. Er wordt zelfs verteld dat een van zijn bedienden de gereedschappen van zijn werk stal en naar Keulen en later naar Mainz vluchtte, waardoor Gutenberg in staat was om Costers drukproces na te bootsen.

Emile Van Heurck en later Maurits De Meyer waren lange tijd van mening dat deze prent afkomstig was uit het fonds van Noman en Zoon, hoewel er geen exemplaar van deze prent bewaard is gebleven. Maar Patricia Vansummeren bracht daar verandering in toen ze in de archieven van Brepols stuitte op de factuur voor het houtblok, dat Brepols zelf had laten maken bij A. Cranendoncq.

De facturatiedatum suggereert dat deze prent oorspronkelijk een lager volgnummer moet hebben gehad en waarschijnlijk tussen nummer 60 en 70 is gegraveerd. Hierdoor wordt het duidelijk dat de prent ergens eerder in de serie geplaatst moet worden dan voorheen werd gedacht.

Graveur: A. Cranendoncq

Facturatiedatum van houtblok: 17/07/1829

Nederlands en Frans

houtsnede, ingekleurd met sjablonen

2. Geschiedenis en vorsten
2.1 Vorsten en historische personages
2.1.4 Historische personages
2.1.4.10 Laurens Jansz. Koster

6. Arbeid en arbeidsleven
6.2 Kleine handel, ambachtelijke bedrijvigheid en dagelijks leven
6.2.2 Afzonderlijke ambachten en beroepen
6.2.2.3 Drukkerij van Laurens Koster