125. Kinderschrik – Croquemitaine

Eerste type. 12 houtblokken met kader, niet gesigneerd, 3 rijen van 4 blokken, 102 x 66 mm. Tweetalige onderschriften.

Deze prent is een kopie van een Franse prent uit de vroege 19e eeuw, oorspronkelijk gepubliceerd rond 1830 door Pellerin in Epinal. Het verhaal draait om het figuur Baas Kinderschrik, die symbool staat voor de angst die in kinderen wordt opgewekt door dreigementen over straf. Hij en zijn vrouw worden afgebeeld als personificaties van strengheid en discipline, waarbij ze ongehoorzame en ondeugende kinderen op allerlei manieren bestraffen.

In de eerste scène haalt Baas Kinderschrik de stoute kinderen weg, gevolgd door een scène waarin zijn vrouw een hebzuchtig meisje een zweepslag geeft. Dit type straffen gaat verder in de serie, waarin ongehoorzame kinderen opgesloten worden in een donkere toren of overgeleverd worden aan nog meer angstaanjagende figuren zoals Madame Croquemouche, een andere dreigende figuur in het verhaal. De prent toont ook hoe Baas Kinderschrik op zoek gaat naar ongehoorzame jongens, door schoorstenen klimt om hen op te halen, en dreigt met zweepslagen voor hen die om genade smeken. Zijn vrouw bestraft ondertussen de meisjes, onder andere door hen ezelsoren op te zetten of hen op te sluiten als ze te veel praten. Een andere strenge maatregel van Baas Kinderschrik is het dreigement om de tongen van leugenaars af te snijden.

Tweede type. Nieuwe houtblokken, vrije kopie met dezelfde onderwerpen, 101 x 66 mm.

De tweede variant van deze prent is een vrije kopie, met nieuwe houtblokken maar dezelfde onderwerpen. Dit type gravure toont Croque-mitaine (Baas Kinderschrik) en zijn vrouw als groteske karakters met overdreven grote hoofden en ogen, waardoor ze nog angstaanjagender lijken. De gravure toont hen als wilde, ongetemde figuren die symbool staan voor een wereld van straf en angst. In de laatste scène, die oorspronkelijk een kooi met kleine meisjes bevatte, zien we nu Madame Croque-mitaine zittend, met een lepel in de hand, terwijl een huilend meisje voor haar staat. De bijbehorende legende is veranderd in: "Moeder Kinderschrik geeft van de plek aan de praatsters."

Dit type prenten had een dubbele functie: ze waren enerzijds bedoeld om kinderen af te schrikken door middel van humor en overdrijving, maar ze dienden ook als volksvermaak, waarbij thema's van angst en straf op een theatrale manier werden gepresenteerd. De afbeelding van Baas Kinderschrik is vergelijkbaar met andere opvoedkundige figuren die in de loop van de tijd in verschillende culturen zijn verschenen, zoals de Duitse Krampus of Schwarzer Mann, die eveneens ongehoorzame kinderen op de korrel namen.

Brepols herdrukte deze prent in een latere periode (1890 – 1930) met hetzelfde nummer, (deels) in lithografie, met behoud van het oorspronkelijke nummer.